't Oegelie
Beste lezer (m/v vanzölf)
"Zo, Oegelie, aander week dan moet 't mor es weden, jong!" zee mien Hoofdredakteur.
"Wat bedoul ie?" vruig ik.
"Aander week stuur ik je de wiede wereld in," zee e.
"Zuj dat nou wel doun, man?" vruig ik. "Wei'j wel wat oj je op de haals haolen? Zo'n Tiedschrift oetgeven, een echt Tiedschrift, daor komp heil wat bai kieken..."
"Wei'k wel, jong," zee e. "Mor 't het mai altied zo mooi touleken: Hoofdredakteur weden... Krek as Bart Veenstrao en Martin Koster.
Overaal worj vraogd en overaal kuj sju drinken zoveul aj mor willen en stukkies brood met zolte hering eten, heilemaol veur niks... Da's toch mooi, jong!"
"Ja, mor een Hoofdredakteur moet ok schrieven!" zee ik. "Wat komp er eingelk in mai te staon?"
"Van alles, jong", zee e, "van alles dat met de Drintse Schrieveraai te maoken het!"
"Ok mooie verhaolen en gedichten en wat moppen baizetten?" zee ik.
"Nee, Oegelie," zee e. "En ok gien Literatuur met een grote L; en ok gien literatuur met een klaaine l; en ok gien literatuur dat geern Literatuur weden wil, mor heilemaol gien Literatuur is..."
"Dat kan ok ja neit," zee ik. "Die meneer Kooistra oet Leik het ja zölf zegd, dat er in Drint nog nooit Literatuur schreven is... Nou, en die meneer Kooistra da's een Deskundige... Hij is Veurzitter van de Literaire Kring Leek en daor geven ze elk jaor een Literaire Rijmprent oet... Dat eh..."
"Stil mor, Oegelie," zee mien Hoofdredakteur, "Stil nou mor. Deskundigen moej nooit tegenspreken, jong. Dan zul 't ja krek weden oj dochten dat ze niet Deskundig wazzen..."
"O," zee ik, "nou ja... Mor meneer de Hoofdredakteur, waorom hej mai eingelk zo'n raore naom geven? Oegelie! Zulden ze in Zuudwolde of in Baargercompas wel weiten wat of een Oegelie is?"
"Ach jao," zee e. "Een Oegelie, dat is een nuver klaain jonkie dat met zien baaide oogies gutig de wereld inkik, dat asmets wel es mooi oet de houk kommen kan, dat ok wel es wat ondeugend is, mor dat nooit ein zeer doun zal met opzetzin. Of ze moeten 't er zölf naor maoken, vanzölf...!"
"O," zee ik. "En, meneer de Hoofdredakteur, wat moet ik nou kosten?"
"Tja...," zee e. "Nou, kiek, f.1,20 veur de postzegel... En dan nog wat veur pepier en stencils en inkt en zo... En aj dan vörreljaors oetkommen zullen, dan kan 't host niet minder as veur f.7,00. En lösse nummers moeten f.2,25 gelden..."
"Daor worj ok niet vet van," zee ik.
"Och nee...", zee e. Hij keek naor boeten in waor zien Ford wat roesterg in de regen stun. "Er is nog nooit een Drintse Schriever riek worden van zien Schrieveraai," zee e. "Daorom doun ze der vaok mor wat aanders bai: ze gaon de boer op met heur waark, ze schrieven stukkies in de DGP of ze worden kolommenvullers bai 't Naisblad. En inkeln treden op veur Radio Noord. Mor deur aal dat gedou blif heur Schrieveraai wel es wat liggen. Kees Visscher schreef daorover in "Toal en Taiken": 'Zulf kin k de vertelstertjes veur Radio Noord nog net beschoustern; aandersoortige schrieverij kom k aal anderhaalf joar nait meer an tou.' Kiek, Oegelie, over aal dat soort dingen wil wai geern es schrieven. En over de Spelling. En over Coca-Cola-Drints... In Oeze Volk en in Roet is daor gien plak veur ja.
Dat, daorom stuur ik dai aander week de wiede wereld in. Ik hoop mor, dat ze wat aordig veur dai weden zullen, mien klaaine Oegelie!" zee e.
En hij aaide mai zachies over de kop.
Oegelie.
Wat er in 't Oegelie te lezen weden zal...
==============================
Het Oegelie is een blad daor in schreven worden zal over de Schrieveraai in Drint.
Het zal hom bemuien met van alles wat het Drints anbelangt. Dat kan weden proza, poëzie, leidteksten, teneil enz. (en zo wieder). Of, zoas Bart altied zeg: e.g.m.a. (en gao mor anstaon).
Het zal kieken naor de Spelling, zoas die deur de Drintse Schrievers bruukt wordt.
Het zal zuiken naor "Coca-Cola-Drints", dat aal meer de kop begunt op te steken.
't Oegelie is gien blad dat alles wat er schreven wordt in bouken, in tiedschriften en in kraanten en dat alles wat er zegd wordt veur Radio Noord aofkraoken wil. Dat is makkelk genog. Nee, 't Oegelie wil meer een handlang weden veur de Drintse Schrieveraai. Het wil de schrievers helpen...
't Oegelie wil hom bemuien met de Drintse taol, het wil de taol bekieken van alle kaanten, het wil belangstelling wekken veur alles wat met die Taol te maoken het.
Zo nou en dan zal het de ein of aandere schriever es wat beter bekieken. Het zal ingaon op zien meneier van schrieven.
Het zal van tied tot tied es een oetstappie maoken naor het Drints zoas dat vrouger schreven wör, om zein te laoten houveul er wel in dat Drints veraanderd is.
Het zal inkeld ok es over de grinzen van De Olde Landschap kieken: wat staait er in Toal en Taiken, wat in Krödde en wat in De Ovend ?
't Oegelie wil, as 't even kan, gien zoerproem weden, die naarms wat gouds in zig. Het zal peberen altied een Oegelie te blieven, dat, misschie wat ondeugend, mor altied met de beste bedoulings hom bemuien wil met het Drints en de Schrieveraai in dat Drints.
Zo'n Oegelie toch!
De Hoofdredakteur.
Rebuulse breiven
=============
Het kan vanzölf wel es gebeuren dat er in 't Oegelie stukkies staon, daorj 't heilemaol niet met eins binnen. En, misschie bi'j 't met 't heile Oegelie wel niet eins!
Ok kunnen er wel es dingen weden in de Drintse Schrieveraai daorj wel geern es wat over zeggen wolden.
Dat kan! In 't Oegelie zal altied een plakkie vraai holden worden daorj joen gal oetspaaien kunnen.
Stuur joen breiven dan (voldounde frankeerd) naor de Redaksie van dit blad. Naom en adres moeten bekind weden. Anonieme breiven gaon zo' bai 't old pepier!
De Redaksie.
Drints op schoul
=============
De Onderwiezers-Inspectiedag die op 30 meert veur de Inspectie Borger holden wordt, staait ditmaol heilemaol in het teiken van "Dialect op schoul".
Veur de pauze worden er korte inlaaidings holden deur Marga Kool, Peter van der Velde, Jan Tissing en Jan Sibo Uffen.
En nao de pauze is er een bont programma in 't dialect.
Gelukkig mor dat ok onze onderwiezers heur wat meer bemuien gaon met onze streektaolen!
C-C-Drints bai Haarm Tiesing?
========================
In een stuk van Haarm Tiesing oet de NDV van 1909 (zo'n 80 jaor old dus) kommen een paor woorden veur daorw ons een beet'ie over verwonderd hebben.
Haarm schrif: "De pot, die GEvuld was met long, lever en tong." Is dat GEvuld nou goud Drints of speulde het Hollands Ol Haarm hier paarten?
In hetzölfde stuk schreef e ok: "dat BEheurde altied zo." Moet dat niet weden: "dat heurde altied zo"?
Wiederop staait dan nog:"Veur 'n dienstbode is 't ok een ding van belang as de boer d'r goed van slaacht." Hette z'n wicht nou een dienstbode of een maaid (of meid)?
Wel helpt ons oet de dreum?
Hier volgt nog een liesie van woorden oet datzölfde stuk die tegensworig nooit (of host nooit) meer bruukt worden:
kromstok
toerissing
schierschonen
schöttelketel
dreibien
boekspek
knakgie
tweibak
's haarfsts
wasschup
schaopenbassenties
Aj niet goud weiten wat of ze beteiken, dan moej ze mor es opzuiken in het Drents Woordenboek van Hadderingh!
Het rondeel
=========
Het rondeel is een heile olde versvörm, die in verschillende varianten veurkomp. Zo binnen er rondelen van 13, van 11 en van 8 regels. Mor altied binnen er mor twei riemklanken. En altied wordt de eerste regel einmaol of meerdere maolen herhaold.
Laow mor es kieken naor "Schoonlo":
1 Niks smaokt er beter naor mien zin a
2 As knollen van Schoonlo b
3 Ja, waor ik op de wereld bin a
4 Niks smaokt er beter naor mien zin a
5 En wat ik ok van 't eten vin a
6 In Brest of in Bordeaux b
7 Niks smaokt er beter naor mien zin a
8 As knollen van Schoonlo b
Wat zei'j nou? Regel 1 komp weerom in regel 4 en in regel 7. En regel 2 is dezölfde as regel 8. En er binnen mor twei riemwoorden die op -in en die op -o.
Makkelk zat dus! Aj regel 1 hebben, dan bi'j vot ok aal klaor met regel 4 en 7. Dan regel 2 nog. Aj die vonden hebben dan is regel 8 ok onder dak. Blieven over regel 3 en 5. Die moeten riemen op regel 1. En regel 6 moej nog even riemen laoten op regel 2! Klaor is Kees!!
Het stoere zit er allein in dat alles met mekaor toch nog een zinnig verhaol worden moet. Pebeer 't mor es!
Aander maol zuw es naor een sonnet kieken.
Hol 't mor es oet nkander!
====================
In dizze rubriek zuw wat woorden bai nkander zuiken, die asmets alles en asmets niks met mekaor te maoken hebben. Woorden, die vaok geliek klinken, mor die vaok heil ongeliekse beteikenissen hebben.
NEDERLANDS DRINTS
Eg Aaide
De aaide stun tegen de muur
Zelfkant Eg
Waor zit de eg van de lap?
Slapen Hij begunde aal wat gries te worden an de dunneggen (vero.)
Aanleggen, opstoken Buiten
Ik zal 't vuur wat anbuiten
Buiten Boeten
Ik loop naor boeten in
Ruilen Buten
Zuw liekom buten?
Aard Aord
Ze zongen dat 't een aord haar
Erwt Aart
Er zat een aart maank de bonen
Schrieveraai bekeken...
==================
Een minsk kan dat wat e vuilt, wat e dinkt, wat e hoopt en wat e wil an aandere minsken dudelk maoken deur middel van o.a. klanken. Niet allinnig minsken kunnen dat, deier krek zo goud. Dink mor es an onze katten in meert!
Mor minsken kunnen die klanken op pepier zetten. Vaok is heur schrieftaol een beet'ie aanders as heur spreektaol. Meinstied is dat wat ze schrieven wat beter verzörgd as dat wat ze zeggen. Ze zullen wat zorgvuldiger met heur woorden omgaon, ze zullen de zinnen wat beter opbouwen.
Poëzie staait vaok het wiedste aof van de spreektaol. Wai kunnen ok zeggen: poëzie is vaok de meist verzörgde vorm van de taol. Al zal ok goud proza heil verzörgd weden moeten!
Van oldsher haar een gedicht vaok een bepaolde vörm: het mus riemen en vaok telde het een bepaold antal regels (rondeel, sonnet, kwatrijn enz.)
In de leste tied worden er vaok gedichten schreven, die niet riemen, die niet an een bepaold antal regels bonden binnen en met regels van heil ongeliekse lingte. De heile voörm is vraaier (niet altied fraaier!), mor krek zo goud as bai een "olderwets" gedicht en bai het proza wil de schriever een gedachte overbringen naor de lezer.
Van aal dizze soorten schrieveraai wiw op dit stee zo nou en dan wat bekieken.
Vandaog begunw met een "olderwets" gedicht, dat aal zo'n daartig jaor old is.
Het witte darp
Het kleine darp lig stil en dreumerig in 't wit
En 't blif maor dwerr'lend zweven. Het zit
Op boom, op 't rietdak,op de heeg. Op alles lig
Een lichte laog van wittigheid.
Het hek, de pompenstraot, 't is alles dikbesneid
De aole pomp, hie hef een kanten mutsie op.
Dat stiet wat stief op d'aole mor markante kop
Zien enkel'aarm die hef een briede witte baand
En wes umhoog. Het blif mor vallen, 't witte wolkenblaank.
Zo... Vinj dit een mooi gedicht? Of niet zo' ?
Wat de schriever veur hom zaag, dat het e wel aordig schier op de lezer overbrocht, docht ik. Het snaait! En alles komp onder een dikke laog snaai te zitten...
Het wil, zo liekt 't mai tou, een gedicht weden dat riemt. Mor dat klopt niet heilemaol!
Kiek mor es naor regel 3: "lig" riemt toch niet op "wit" en op "zit"?
En kiek dan ok es naor "wolkenblaank" (regel 9). Dat riemt toch ok niet op "witte baand"? Trouwens, dat woord "wolkenblaank" komp mai ok wat vrumd veur. Aj dat woord op een aander stee tegenkommen zulden, zuj dan vot aan "snaai" dinken?
En bekiek ok es regel 2 en 3. "Het zit op boom". Bedoult de dichter "op alle bomen"? Mor dan gaait e vot wieder "op 't rietdak, op de heeg". Dan het e 't over ein rietdak en over ein heeg. Haar e dan niet beter schrieven kund: "op de bomen, op 't rietdak en de heeg"? Mor, as e 't toch over "het witte darp" het, over 't heile dörp dus, dan kon e misschie nog beter zeggen: "Het zit op boom, op rietdak en op heeg". Op alle bomen dus, op alle daoken en op alle hegen!
In regel 6 schrif de dichter: "De aole pomp". En in regel 7 het e 't over "d'aole maor markante kop". Tweimaol "aole" zo stoef aachter nkander, dat is niet mooi. En't woord "markant" vaalt host wat oet de toon, liekt mai zo tou.
Zit er dan gien moois in dit gedicht? O, jewel. Kiek mor es naor aal die alliteraotsies die er in zitten: het wemelt van de l's! En ok allemaol "i"s: lig-stil-wit-blif-zit-lichte-wittigheid-dik. Mor in dizze tien regels staait wel vief keer het woord "wit".
In regel 7 zit nog weer een alliteraotsie: "stiet" en "stief".
De dichter het zeker wel goud met zien gedicht an de gang west!
Mor is dit nou een mooi gedicht? Het is een dia van een winterlandschap. Haorschaarp, dat wel. Mor, het is gien schilderaigie worden. Wai vinden er niks van de dichter zölf in weerom.
Wat de vorm betreft: de dichter het hom niet an stringe veurschriften holden: de regels binnen heil ongeliek van lingte.
En wat vinj nou zölf van dit gedicht?
Schrief mor es an 't Oegelie wat of joen eigen meining is!
De streektaol op schoul
==================
Op de Dag der Regionale Studiën, die organiseerd wordt deur de Universiteit in Stad en die op 8 meert holden worden zal in Meppel, zal o.a. een lezing holden worden deur K. Zondag oet Leeuwarden over "Tweetalig onderwijs , een reële mogelijkheid" en deur G.J. Kas oet Rijssen over "Hulpmiddelen bij het onderwijs in de streektaal."
Ok bai de universiteit dus belangstelling veur het dialect op schoul!
Wat schrievers schreven...
====================
In dizze rubriek zuw wat fouten noteren, diew bai verschillende schrievers tegenkommen binnen. Wel 't schreven het, dat is van minder belang. Vaok ontstaon dizze fouten deurdat een Hollands woord of een Hollandse oetdrukking wat als te makkelk in 't Drints bruukt wordt, zunder dat er goud naogaon wordt of er gien goud Drints woord veur te vinden is.
Wai zetten iedermaol drei zinnen onder 'nkander:
1. De foute zin
2. De Hollandse zin, die er deurklinkt
3. Hou of 't in 't Drints ok zegd worden kund haar
Daor gaow:
1. 't Boek is alom verkriegbaar
2. 't Boek is alom verkrijgbaar
3. 't Boek is overal te kriegen
1. Ze was boeten aodem
2. Ze was buiten adem
3. Ze was aachter de poest
1. Het begunde te regenen
2. Het begon te regenen
3. Het begunde te regen
1. Waor bi'j met bezig?
2. Waar ben je mee bezig?
3. Waor bi'j met an de gang?
1. Een week daornao
2. Een week daarna
3. Een week laoter
1. Het we`ede hard, dus beter kun het niet
2. Het waaide hard, dus beter kon het niet
3. Het we`eide hard, dat beter kun het niet
1. Eindelijk was 't zo wied
2. Eindelijk was het zo ver
3. In 't leste was 't zo wied.
1. 't Is een fraaie uutgave worden
2. 't Is een fraaie uitgave geworden
3. 't Is een hiel mooie uutgave worden
1. En dergelke zaoken
2. En dergelijke zaken
3. En zuksoort dingen
1. Hij antwoordde niet
2. Hij antwoordde niet
3. Hij zee niks weerom (hij gaf gien aosem)
1. Hij kneep in de bijna lege tube
2. Hij kneep in de bijna lege tube
3. Hij kneep in de tube, die zowat leeg was
=============================================================
't Oegelie oet? Lezer worden? Maok dan f.7,00 over op giro 95 30 72 !
Jaorgang 1 - Nummer 1 - Feberwaorie 1988
"Leert door mijn droeve klachten
U doch voor dolen wachten..."
Brederode
Oetgaove van De Oegelpers Rowol
Verschient vörreljaors
Redaksieburo's en administraotsie: Hansenkamp 20, 9315 TH Rowol
tel. 05908-32298 (1 lien)
Abonnementspries f. 7,00 in 't jaor, lösse nummers f. 2,25